Empagliflozyna w cukrzycy – wpływ na metabolizm żelaza i stan zapalny

Jak przebiegało badanie empagliflozyny u pacjentów z cukrzycą?

Badanie quasi-eksperymentalne z projektem przed i po leczeniu przeprowadzono na grupie 44 pacjentów z prediabetesem lub cukrzycą typu 2, którzy otrzymywali empagliflozynę przez okres 3 miesięcy. Celem badania było określenie wpływu tego inhibitora SGLT2 na parametry metabolizmu żelaza oraz markery stanu zapalnego.

Uczestnikami badania byli pacjenci w wieku 18-65 lat z rozpoznaniem stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy typu 2, ze średnią wieku 54,77 lat. Grupa składała się z równej liczby kobiet i mężczyzn (po 22 osoby). Kryteria włączenia obejmowały poziom HbA1c maksymalnie 0,5-1% powyżej odpowiedniego celu terapeutycznego oraz brak wcześniejszego przyjmowania leków kontrolujących poziom glukozy we krwi. Stan przedcukrzycowy i cukrzyca były definiowane zgodnie z kryteriami Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

W ramach interwencji wszyscy pacjenci otrzymywali 10 mg empagliflozyny raz dziennie przez 3 miesiące. Przed rozpoczęciem leczenia oraz po jego zakończeniu pobierano próbki krwi na czczo w celu oznaczenia poziomów żelaza w surowicy, całkowitej zdolności wiązania żelaza (TIBC), ferrytyny, wysycenia transferyny, markerów zapalnych (IL-6, CRP), kwasu moczowego oraz parametrów kontroli glikemii (FPG, HbA1c). Co miesiąc pacjenci byli badani pod kątem działań niepożądanych, mierzono również ich masę ciała i ciśnienie krwi.

Warto zauważyć, że z początkowej grupy 93 pacjentów, 34 nie spełniło kryteriów włączenia po wykonaniu wstępnych badań, 10 pacjentów zostało wykluczonych w pierwszym miesiącu (głównie z powodu działań niepożądanych, takich jak nudności, ból w okolicy lędźwiowej, wielomocz, hipoglikemia, zawroty głowy i silny ból głowy), a 4 pacjentów w drugim miesiącu. Ostatecznie 44 pacjentów ukończyło pełny okres obserwacji.

Jak empagliflozyna wpływa na glikemię, żelazo i stan zapalny?

Wyniki badania wykazały, że po 3 miesiącach stosowania empagliflozyny nastąpiła znacząca poprawa kontroli glikemii, co potwierdzono istotnym statystycznie obniżeniem poziomów glukozy na czczo (FPG) i HbA1c (p < 0,05). Odnotowano również istotne zmniejszenie masy ciała pacjentów o około 3 kg (4,056% redukcji, p < 0,001). W zakresie parametrów metabolizmu żelaza zaobserwowano istotny statystycznie spadek poziomu ferrytyny z 115,47 ± 142,38 μg/L do 94,32 ± 117,68 μg/L (p < 0,05) oraz wzrost TIBC z 343,79 ± 35,28 do 355,09 ± 40,56 (p < 0,05). Poziom żelaza w surowicy oraz wysycenie transferyny również uległy obniżeniu, jednak zmiany te nie były statystycznie istotne.

Co ważne, leczenie empagliflozyną doprowadziło do znaczącego zmniejszenia poziomów markerów zapalnych. Poziom CRP obniżył się z 2,81 ± 3,82 do 2,00 ± 1,53 (p = 0,02), IL-6 z 6,63 ± 17,57 do 6,52 ± 2,21 (p < 0,001), a kwasu moczowego z 7,1 ± 2,32 do 5,66 ± 2,22 (p < 0,001). Analiza korelacji wykazała pozytywny związek między zmianami poziomu ferrytyny a stężeniem żelaza (β = 0,44, p < 0,05) i wysyceniem transferyny (β = 1,86, p < 0,01) oraz negatywną korelację z TIBC (β = -0,82, p < 0,001). Ponadto stwierdzono istotną pozytywną korelację między zmianami poziomu ferrytyny a zmianami stężeń markerów zapalnych IL-6 (β = 0,66, p = 0,04) i kwasu moczowego (β = 6,32, p = 0,03).

Badanie wykazało również istotne zmiany w parametrach nerkowych – poziom kreatyniny w surowicy wzrósł znacząco po 3 miesiącach stosowania leku (p < 0,001), a wskaźnik filtracji kłębuszkowej (GFR) istotnie się zmniejszył (p < 0,001), co jest zgodne z mechanizmem działania inhibitorów SGLT2.

Czy działanie przeciwzapalne empagliflozyny przekłada się na korzyści kliniczne?

Wyniki tego badania są zgodne z wcześniejszymi doniesieniami, które wskazują na związek między hamowaniem SGLT2 a zwiększoną mobilizacją żelaza z magazynów makrofagów (przez zmniejszenie hepcydyny) i sekwestracji wewnątrzkomórkowej (przez zmniejszenie ferrytyny). Obniżenie poziomu ferrytyny może być korzystnym efektem działania leku w łagodzeniu stanu zapalnego, co ma istotne znaczenie w kontekście przewlekłego zapalenia towarzyszącego cukrzycy i jej powikłaniom.

Badacze podkreślają, że empagliflozyna wykazuje działanie przeciwzapalne, co może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka powikłań cukrzycowych związanych z przewlekłym stanem zapalnym. W zgodzie z innymi badaniami, Tan i Tan wykazali, że empagliflozyna była skuteczniejsza w normalizacji podwyższonych poziomów IFN-λ, TNF-α i IL-6 u pacjentów z cukrzycą niż kanagliflozyna. Z kolei Repo i współpracownicy zaobserwowali, że empagliflozyna skuteczniej obniżała poziom ferrytyny i kwasu moczowego w porównaniu do semaglutydu (agonisty receptora GLP-1).

Autorzy zalecają monitorowanie stanu żelaza u pacjentów z cukrzycą typu 2 przyjmujących empagliflozynę, szczególnie u osób z współistniejącą przewlekłą chorobą nerek, ze względu na potencjalny wpływ leku na metabolizm żelaza i erytropoezę. Ograniczeniem badania był brak pobrania pełnego zestawu badań morfologii krwi zgodnie z pierwotnym planem. Natomiast mocną stroną był prospektywny projekt oraz wykluczenie pacjentów przyjmujących inne leki kontrolujące poziom glukozy.

Podsumowując, badanie to wskazuje na dwukierunkową zależność między metabolizmem glukozy i żelaza, na którą wpływają stres oksydacyjny i stan zapalny. Empagliflozyna, poza znanym działaniem hipoglikemizującym, może przynosić dodatkowe korzyści poprzez modulację metabolizmu żelaza i zmniejszenie stanu zapalnego, co może mieć istotne znaczenie w zapobieganiu powikłaniom cukrzycy. Rozpoczęcie leczenia empagliflozyną u pacjentów z prediabetesem z grupy ryzyka może pomóc zapobiec wczesnemu rozwojowi cukrzycy i związanym z nią powikłaniom, co pozwala uniknąć wysokich kosztów finansowych, fizycznych i psychicznych nakładanych zarówno na pacjenta, jak i system opieki zdrowotnej.

Podsumowanie

Przeprowadzone badanie quasi-eksperymentalne objęło 44 pacjentów w wieku 18-65 lat z prediabetesem lub cukrzycą typu 2, którzy przez 3 miesiące przyjmowali empagliflozynę w dawce 10 mg dziennie. Wyniki wykazały znaczącą poprawę kontroli glikemii oraz redukcję masy ciała o około 3 kg. Zaobserwowano istotne zmiany w metabolizmie żelaza, w tym spadek poziomu ferrytyny i wzrost TIBC. Terapia skutecznie obniżyła poziomy markerów zapalnych: CRP, IL-6 oraz kwasu moczowego. Stwierdzono pozytywną korelację między zmianami poziomu ferrytyny a stężeniem żelaza i wysyceniem transferyny. Badanie potwierdziło, że empagliflozyna, oprócz działania hipoglikemizującego, wykazuje właściwości przeciwzapalne i moduluje metabolizm żelaza, co może być korzystne w zapobieganiu powikłaniom cukrzycy. Zaobserwowano również typowe dla inhibitorów SGLT2 zmiany w parametrach nerkowych, w tym wzrost poziomu kreatyniny i zmniejszenie GFR.

Bibliografia

Sanjari Mojgan, Sadeghi Narges, Ramezannezhad Azade, Safi Zohre, Naghibzadeh-tahami Ahmad and Amirkhosravi Ladan. Effect of Empagliflozin on Serum Ferritin and Its Relationship With Inflammatory Markers in Prediabetic and Diabetic Patients. Journal of Diabetes Research 2025, 2025(11), 2169-2176. DOI: https://doi.org/10.1155/jdr/8835829.