Empagliflozyna – nowe spojrzenie na mechanizmy działania w cukrzycy typu 2

Czy empagliflozyna to więcej niż obniżenie glukozy?

Najnowsze badanie z Iranu rzuca nowe światło na mechanizmy działania empagliflozyny u pacjentów z prediabetes i cukrzycą typu 2, wykraczające poza standardowe efekty hipoglikemizujące. Naukowcy z Kerman University of Medical Sciences wykazali, że 3-miesięczna terapia empagliflozyną prowadzi do istotnego obniżenia poziomu ferrytyny w surowicy oraz znaczącej redukcji markerów zapalnych, co może mieć kluczowe znaczenie w zapobieganiu powikłaniom cukrzycowym. Badanie to jest pierwszym, które jednocześnie analizuje zależności między wpływem empagliflozyny na ferrytynę i markery zapalne.

Ferrytyna, białko magazynujące żelazo w organizmie, jest nie tylko wskaźnikiem zasobów żelaza, ale także markerem stanu zapalnego. Podwyższone poziomy ferrytyny są uznawane za czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 oraz prediabetes, prawdopodobnie poprzez udział w przewlekłym stanie zapalnym niskiego stopnia i utlenianiu LDL. Metabolizm żelaza i regulacja glikemii są ze sobą ściśle powiązane – wskaźniki gospodarki żelazowej mogą bezpośrednio wpływać na wystąpienie i progresję cukrzycy typu 2. Z kolei stan zapalny odgrywa kluczową rolę w rozwoju insulinooporności i zaburzeniach metabolizmu glukozy. Uwalnianie cytokin zapalnych, takich jak TNF-alfa i IL-6, może upośledzać sygnalizację insulinową i przyczyniać się do rozwoju insulinooporności oraz powikłań mikronaczyniowych.

W omawianym badaniu wzięło udział 44 pacjentów z prediabetes lub cukrzycą typu 2 w wieku 18-65 lat, którzy otrzymywali empagliflozynę w dawce 10 mg raz dziennie przez 3 miesiące. Naukowcy analizowali zmiany w parametrach gospodarki żelazowej (ferrytyna, żelazo, TIBC, nasycenie transferyny) oraz markerach zapalnych (IL-6, CRP, kwas moczowy) przed i po terapii. Wyniki wykazały istotne statystycznie obniżenie poziomu ferrytyny z 115,47 ± 142,38 μg/L do 94,32 ± 117,68 μg/L (p < 0,05) oraz znaczący wzrost całkowitej zdolności wiązania żelaza (TIBC) z 343,79 ± 35,28 do 355,09 ± 40,56 (p < 0,05). Poziom żelaza w surowicy i nasycenie transferyny również uległy obniżeniu, choć zmiany te nie osiągnęły istotności statystycznej.

Jakie zmiany biochemiczne wykazała terapia?

Równolegle zaobserwowano znaczącą redukcję parametrów zapalnych. Poziom IL-6 obniżył się z 6,63 ± 17,57 do 6,52 ± 2,21 (p < 0,001), poziom CRP spadł z 2,81 ± 3,82 do 2 ± 1,53 (p = 0,02), a stężenie kwasu moczowego zmniejszyło się z 7,1 ± 2,32 do 5,66 ± 2,22 (p < 0,001). Dodatkowo, analiza korelacji wykazała istotny pozytywny związek między zmianami poziomu ferrytyny a stężeniem żelaza (β = 0,44, p < 0,05) i nasyceniem transferyny (β = 1,86, p < 0,01) oraz negatywną korelację z TIBC (β = -0,82, p < 0,001). Co więcej, zaobserwowano pozytywną korelację między zmianami poziomu ferrytyny a IL-6 (β = 0,66, p = 0,04) i kwasem moczowym (β = 6,32, p = 0,03), co potwierdza związek między metabolizmem żelaza a stanem zapalnym.

Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi doniesieniami, które sugerowały przeciwzapalne działanie inhibitorów SGLT2. Thiele i współpracownicy wykazali, że inhibicja SGLT2 zwiększa poziom erytropoetyny przy jednoczesnym obniżeniu poziomów nasyconej transferyny i ferrytyny. Z kolei Koshino i współpracownicy zaobserwowali, że dapagliflozyna również obniża poziom ferrytyny i markerów zapalnych. Badanie Repo i współpracowników wykazało, że empagliflozyna skuteczniej obniża poziomy kwasu moczowego i ferrytyny w porównaniu z semaglutydem.

Obserwowane zmiany w metabolizmie żelaza pod wpływem empagliflozyny mogą wynikać ze zwiększonego przemieszczania żelaza z magazynów makrofagowych (z powodu zmniejszenia hepcydyny) i sekwestracji wewnątrzkomórkowej (z powodu zmniejszenia ferrytyny). Mechanizm przeciwzapalnego działania inhibitorów SGLT2 jest wieloczynnikowy – obejmuje zmniejszenie stresu oksydacyjnego indukowanego hiperglikemią oraz tłumienie zapalenia komórek kanalików śródmiąższowych i włóknienia. W modelach przedklinicznych cukrzycy inhibicja SGLT2 zmniejsza stres oksydacyjny wywołany hiperglikemią i łagodzi stan zapalny komórek kanalików śródmiąższowych oraz włóknienie.

Badanie wykazało również znaczące obniżenie poziomu glukozy na czczo (FPG) i HbA1c po 3 miesiącach stosowania empagliflozyny (p < 0,05). Średnia masa ciała pacjentów zmniejszyła się o 3 kg (4,056%), co było statystycznie istotne (p < 0,001). Zaobserwowano także wzrost poziomu kreatyniny w surowicy i spadek GFR, co jest zgodne z znanym mechanizmem działania inhibitorów SGLT2.

Czy wyniki badania zmienią Twoją praktykę kliniczną?

Wyniki badania mają istotne implikacje kliniczne. Po pierwsze, sugerują, że empagliflozyna może być szczególnie korzystna dla pacjentów z cukrzycą typu 2 i współistniejącym stanem zapalnym. Po drugie, wskazują na potrzebę monitorowania zasobów żelaza u pacjentów przyjmujących empagliflozynę, zwłaszcza u osób z przewlekłą chorobą nerek ze względu na zmniejszoną funkcję nerek i erytropoezę. Po trzecie, podkreślają potencjalne korzyści z wczesnego włączania empagliflozyny u pacjentów z prediabetes, co może pomóc zapobiec rozwojowi cukrzycy i związanych z nią powikłań.

Autorzy badania podkreślają, że wyniki te rzucają nowe światło na dwukierunkową relację między inhibicją SGLT2, stanem zapalnym i metabolizmem żelaza. Empagliflozyna nie tylko poprawia kontrolę glikemii, ale także może modyfikować przebieg choroby poprzez wpływ na procesy zapalne i gospodarkę żelazową. Autorzy sugerują przeprowadzenie większych badań z udziałem pacjentów z cukrzycą typu 2, przewlekłą chorobą nerek i powikłaniami sercowo-naczyniowymi, aby lepiej zrozumieć wpływ inhibitorów SGLT2 na ferrytynę i stan zapalny w tych grupach pacjentów.

Ograniczeniem badania był brak pobrania próbek krwi wymaganych do pełnej morfologii krwi zgodnie z pierwotnym planem. Jednak prospektywny charakter badania i wykluczenie pacjentów przyjmujących inne leki kontrolujące poziom cukru we krwi stanowiły mocne strony metodologiczne. Dodatkowo, projekt badania typu “przed i po”, w którym badani stanowili własną grupę kontrolną, minimalizował różnice w charakterystyce wyjściowej i innych czynnikach zakłócających, co pozwoliło na wyraźne wykazanie nawet najmniejszych efektów interwencji.

Podsumowując, badanie to dostarcza ważnych dowodów na wielokierunkowe działanie empagliflozyny, wykraczające poza standardowe efekty hipoglikemizujące. Obniżenie poziomu ferrytyny i markerów zapalnych może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka powikłań cukrzycowych, szczególnie tych związanych z przewlekłym stanem zapalnym. Wyniki te podkreślają znaczenie rozważenia inhibitorów SGLT2 nie tylko jako leków obniżających poziom glukozy, ale także jako środków modyfikujących metabolizm żelaza i stan zapalny u pacjentów z prediabetes i cukrzycą typu 2.

Podsumowanie

Badanie przeprowadzone w Iranie na 44 pacjentach z prediabetes lub cukrzycą typu 2 wykazało, że 3-miesięczna terapia empagliflozyną w dawce 10 mg dziennie prowadzi do znaczącego obniżenia poziomu ferrytyny w surowicy oraz redukcji markerów zapalnych. Zaobserwowano istotne statystycznie zmniejszenie poziomu ferrytyny ze 115,47 do 94,32 μg/L oraz wzrost całkowitej zdolności wiązania żelaza. Równocześnie odnotowano znaczącą redukcję parametrów zapalnych: IL-6, CRP i kwasu moczowego. Wykazano pozytywną korelację między zmianami poziomu ferrytyny a IL-6 i kwasem moczowym, co potwierdza związek między metabolizmem żelaza a stanem zapalnym. Dodatkowo terapia skutkowała obniżeniem poziomu glukozy na czczo, HbA1c oraz redukcją masy ciała o średnio 3 kg. Badanie sugeruje, że empagliflozyna może być szczególnie korzystna dla pacjentów z cukrzycą typu 2 i współistniejącym stanem zapalnym, a jej działanie wykracza poza standardowe efekty hipoglikemizujące.

Bibliografia

Sanjari Mojgan, Sadeghi Narges, Ramezannezhad Azade, Safi Zohre, Naghibzadeh-tahami Ahmad and Amirkhosravi Ladan. Effect of Empagliflozin on Serum Ferritin and Its Relationship With Inflammatory Markers in Prediabetic and Diabetic Patients. Journal of Diabetes Research 2025, 2025(11), 2169-2176. DOI: https://doi.org/10.1155/jdr/8835829.